Байрам арафасидаги тунги навбатчиликларга чек қўядиган пайт келмадими?
Ҳар байрам арафасида республикамиз бўйлаб ходимларнинг навбатчилигини, айниқса тунги навбатчилик жорий қилиш анъанаси мавжуд. Бу анъана қаердан ва қачон пайдо бўлганини аниқ билмадим, лекин унинг ҳуқуқий асослари ҳақида билиб қўйсангиз ёмон бўлмасди. Бу ҳақда ўтган йили батафсил мақола ёзгандим:
👉
https://kun.uz/92591839Навбатчиликнинг турлари кўп. Шулардан бири
байрам кунларида жадвал асосида «оператив» ташкил этиладиган бир марталик навбатчиликдир. Бундай «оператив навбатчилик»нинг қолганларидан асосий фарқи шундаки, унга жалб қилинган ходимлар ўзларининг
асосий функционал вазифаларини бажаришмайди. Яъни, бундай навбатчилик вақтида ўқитувчи дарс бермайди, шифокор даволамайди, бухгалтерлар ҳисоб-китоб қилмайди ва ҳ.к. Хуллас, белгиланган вақтда белгиланган жойда туриб беришса бўлди.
Навбатчилик ташкил қилишдаги муаммолар
Амалиётдаги энг кўп учрайдиган муаммолардан бири байрам кунларидаги навбатчиликлар
ҳеч қандай ҳуқуқий асосга эга бўлмасдан ташкил қилинади. Яъни, иш берувчининг буйруғи (фармойиши) чиқарилмасдан, шунчаки оғзаки кўрсатма билан белгиланади. Шу сабабли деярли барча ҳолатларда бундай «оператив навбатчилик» учун ходимларга
ҳеч қандай ҳақ тўланмай келинмоқда.
Бундан ташқари мабодо навбатчилик вақтида ходимлар турли кўнгилсизликлар туфайли тан жароҳати олса ёки вафот этса,
меҳнат муҳофазаси масаласида ҳам муаммолар юзага келади. Иш берувчининг ҳеч қандай расмий буйруғи бўлмагандан кейин, унга келгусида товон пули тўлашдан осонгина бош тортиш мумкин бўлади.
Бундай навбатчиликларда байрам кунлари одатда ҳар сафар ташкилотдаги
энг ёш ёки энг “бўш” ходим қўйилади. Шу сабабли ноилож ҳар байрамни ташкилотда ўтказадиганлар ҳам йўқ эмас.
Қизиқ томони, ҳокимиятдагилар ташкилотларга келиб, навбатчи бор ёки йўқлигини текшириб кетишади. Агар мабодо бирор ходим навбатчи бўлмаса, унда ташкилот раҳбари бирор жазо олиши ҳам мумкин.
Навбатчилик ўзи нимага керак?
Мени доим шу савол ўйлантиради. Байрам кунларидаги навбатчиликлар, айниқса
тунги вақтда қайсидир ходимнинг ишхонада ётиб қолишидан кимга нима наф? Тунда битта ходимининг корхонада тунаб қолишидан иш берувчига нима фойда? Меҳнат жамоасигачи?
«Хавфсизлик», дейсизми? Унда ўша корхонадаги қоровул ёки ички ишлар органларининг
қўриқлаш хизмати ходимлари нима қилиб ўтирибди? Улар нима учун маош олишмоқда? Қўриқлаш учунми? Мактаб қоровули бўла туриб, математика ўқитувчисининг мактабда тунаши қай даражада мантиққа тўғри келади?
«Фавқулодда ҳолатлар», дейсизми? Хўш, фавқулодда вазиятларда, айтайлик, ёнғин ёки зилзила пайти математика ўқитувчиси нима қилиб бера олади? Нари борса, 101 рақамига телефон қилиши мумкин. Шу ишни ташкилот қоровули қилса бўлмайдими?
Менинг ўта шахсий фикрим қуйидагича:
ташкилот ходимларининг байрам кунлари тунда навбатчилик учун ишхонада тунаб қолиши агар ёнғин бўлса, қурбонлар сонининг биттага ортишига, агар террорист ёки босқинчилар ҳужум қилса, гаровдагилар ёки мурдалар сонининг биттага кўпайишига, агар бошқа кўнгилсиз ҳолатлар бўлса ҳам, жабрланувчилар сони кўпроқ бўлишига олиб келади, холос. Навбатчиликнинг фойдаси ҳақида гап кетганда эса, жўяли сабаб санаб бера олмайман. Яна ҳам ким билсин.
Ходимларнинг розилигисиз уларни дам олиш (байрам) кунлари ёки тунлари навбатчиликка қўйиш ҳам мажбурий меҳнатнинг бир кўриниши эмасмикин? Ҳар бир ходимнинг янги йил байрамини нормал одамларга ўхшаб,
уйда – оила даврасида кутиб олишга (ўтказишга) ҳаққи бўлса керак?
Тошкент шаҳри ўз йўлига, аммо чекка ҳудудларда свет ва газ билан боғлиқ муаммо борлигини яхши биламиз, у ердаги ташкилотларда тунаб қолаётган ходимларнинг аҳволини бир ўйлаб кўриш пайти келмадимикин?
Мазкур масала юзасидан
Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигидан муносабат кутиб қоламиз. Шунингдек,
Одам савдосига ва мажбурий меҳнатга қарши курашиш миллий комиссиясидан жавоб олсак ҳам ёмон бўлмасди.
👉
@xushnudbek 👈